Abstrakt: Pierwsza część artykułu prezentuje zarys psychoanalitycznej koncepcji Nachträglichkeit, rozwój tej idei u Freuda i jej recepcję w psychoanalizie. Przedstawia się tu różne formy Nachträglichkeit, próbując je usystematyzować. Druga część artykułu dotyczy współczesnego stanu społeczeństwa i podejmuje sformułowanie Alexandra Klugego, który mówił o „rozciągniętej teraźniejszości”, nieznającej tego, co przyszłe. W obliczu obecnej sytuacji – pandemii koronawirusa, wojny, zmian klimatycznych – diagnoza ta wydaje się trafna; strach w teraźniejszości przesłania przyszłość i prowadzi do tęsknoty za przeszłością, która wydaje się lepsza, co wykorzystują ruchy prawicowe.
