Kiedy redaktorka Wunderblocka zaprosiła mnie do napisania artykułu pomyślałam, że napiszę o seksie. Rozpocznę od wypowiedzi D. W. Winnicotta: „nie wiadomo, o co chodzi w życiu, ale wszyscy zgodzimy się co do tego, że nie chodzi o seks”, a następnie odszukam myśli Klein – o tym, że kiedy ożywa nasz świat wewnętrzny i zaczynamy … Czytaj dalej „I będzie mu wolno”
Półtora roku temu musiałam opuścić Białoruś w związku z represjami, które bezpośrednio zagrażały bezpieczeństwu mojej rodziny.[1] Dziś, będąc tu razem z Wami, czuję się szczęśliwa, mając możliwość mówienia i dyskutowania bez obaw. Swoboda myśli i możliwość ich wyrażania – jako podstawowa wartość – w Białorusi miała dla mnie konkretną cenę związaną z olbrzymim ryzykiem i … Czytaj dalej „Po drugiej stronie Lasu. Komentarz do eseju Nadii Kostrzewy”
Szukamy, różnych słów: incydent, sytuacja, kryzys. Myślimy: granice, wojsko, niepewność. Możemy odwoływać się do różnych koncepcji, przywoływać obrazy i skojarzenia, pozwalając pracować nieświadomości. Istnieje jednak podstawowy, konkretny poziom, domagający się nazwania. W tym lesie są realni ludzie, realny jest ich głód, realne jest przerażenie, realne są bezdomność, zimno i śmierć z wycieńczenia. Bez uznania tego, … Czytaj dalej „Co kryje ten las?”
Czy jest jeden temat lub problem, który łączy tak różne figury jak Hannah Arendt, Simone de Beauvoir, Gilles Deleuze, Martin Heidegger, Julia Kristeva i Ludwig Wittgenstein? No, jeden tak: to pytanie o naturę ludzkiej podmiotowości. Nawiązując do Kierkegaarda, Marksa i Nietzschego – albo, jak choćby Wittgenstein, nie nawiązując do Nikogo i Niczego! – wielkie filozofki … Czytaj dalej „Podmiot jako Wykolejenie, czyli Ponowoczesność Psychoanalizy”
Głośna książka zmarłej przedwcześnie francuskiej psychoanalityczki Anne Dufourmantelle ukaże się pod koniec listopada nakładem Wydawnictwa Scholar w przekładzie Barbary Brzezickiej. Ośrodek Myśli Psychoanalitycznej jest patronem polskiego wydania tej książki. Tutaj prezentujemy trzy fragmenty. /// Życie jest ryzykiem bezrefleksyjnie podejmowanym przez nas – żyjących. Ryzyko jest znakiem naszych czasów: wyliczanie prawdopodobieństwa, sondaże, scenariusze krachów giełdowych, testy … Czytaj dalej „Pochwała ryzyka”
W eseju Donalda W.Winnicotta zatytułowanym Komunikowanie i niekomunikowanie jako punkt wyjścia do analizy pewnych przeciwieństw jest kilka myśli, które mnie zaabsorbowały. W wielu fragmentach tekst ten wydaje mi się dość tajemniczy czy zgoła metafizyczny. Chcę się temu przyjrzeć, ryzykując, że swoją ciekawością, czy próbą zrozumienia, mogę naruszyć jego esencję. Wyobrażam sobie, że w pewnym sensie … Czytaj dalej „Incommunicado D.W. Winnicotta”
W Miejscu, w którym żyjemy Donald W. Winnicott zastanawia się nad tym, jak i gdzie spędzamy większość naszego życia, kiedy ani nie jesteśmy pogrążeni w samotnej kontemplacji, ani nie działamy w zewnętrznym świecie. „Nie chodzi tylko o pytanie: ‘co robimy?’. Trzeba także zapytać: ‘Gdzie jesteśmy (jeśli w ogóle gdzieś jesteśmy)?’. Używaliśmy dotąd pojęć ‘wewnętrzne’ … Czytaj dalej „Miejsce, w którym kochamy”
Zakończyły się właśnie U-Rodziny Donalda Woodsa Winnicotta, organizowane przez Polskie Towarzystwo Psychoanalityczne i Ośrodek Myśli Psychoanalitycznej. Przez dwa dni dyskutowano o wkładzie autora “Playing and Reality” do psychoanalizy i myślenia o człowieku, o koncepcji trzymania, przestrzeni potencjalnej, obiektu przejściowego i użycia obiektu, o lęku przed załamaniem, melancholii i miłości, o miejscu popędu i tego, co … Czytaj dalej „U-Rodziny Winnicotta”
Urodzona 20 marca 1964 roku, Anne Dufourmantelle poniosła śmierć 21 lipca 2017 roku na plaży Pampelonne w Ramatuelle (departament Var).[1] Okoliczności były tragiczne, ratowała dziesięcioletniego synka swojej przyjaciółki przed utonięciem. Podczas próby ratunku doznała zatrzymania akcji serca. Anne Dufourmantelle miała pięćdziesiąt trzy lata. Filozofka, powieściopisarka, psychoanalityczka, autorka ważnych dzieł, córka psychoanalityczki jungowskiej, w 1994 roku … Czytaj dalej „Anne Dufourmantelle: Wyjątkowe człowieczeństwo”
Niewiele ponad 100 lat temu, w Wiedniu podczas spaceru, pewien 5–letni chłopiec, znany później jako Mały Hans, zobaczył przewracającego się konia ciągnącego omnibus. Wypadek ten wzbudził w nim lęk i stał się początkiem poważnej fobii. Ojciec chłopca, Max Graf, który uczestniczył w środowych dyskusjach dotyczących teorii psychoanalizy w domu Sigmunda Freuda, podjął się prowadzenia … Czytaj dalej „Krótka historia superwizji”
Frantz Fanon słyszy chłopięcy głos. – Mamo, patrz! Fanon ma na sobie mundur sił Wolnej Francji, ale to nie mundur zwrócił uwagę dziecka. Z ust chłopca pada słowo. W języku francuskim, podobnie jak w angielskim, zaczyna się na literę N. W głosie białego dziecka brzmi strach. – Maman, regarde le nègre, j’ai peur! Frantz Fanon … Czytaj dalej „Biały zimowy dzień”
Okres dorastania to czas, gdy jednostka w zasadniczy sposób wchodzi w kontakt ze swoim faktycznym środowiskiem społecznym i gdy różne wymiary rzeczywistości zewnętrznej i wewnętrznej poczynają się przenikać.[1] Obecnie, oprócz zwykłych zawirowań związanych z okresem dojrzewania, nastolatki muszą zmierzyć się z kilkoma aspektami rzeczywistości, które skomplikowały nasz świat w ostatnim czasie: – z nową i … Czytaj dalej „Rzeczywistość dzisiejszych nastolatków jako wyzwanie dla tożsamości analityka”
Od lat – online lub bezpośrednio – prowadzę grupy superwizorów tworzone przez rosyjskich psychoanalityków, którzy mieszkają i praktykują w różnych miastach, także poza Rosją. Są to moi bliscy przyjaciele i koledzy, którzy uważnie śledzą zachodnią psychoanalizę, zwłaszcza francuską, a wielu z nich nazywa siebie lacanistami. Niektórzy z tych analityków nienawidzą Putina i nazywają go Putlerem … Czytaj dalej „Psychoanaliza w czasie wojny. Debata z rosyjskimi kolegami”
Zastosowanie teorii nieświadomości, zaproponowanej przez Freuda, do analizowania zjawisk politycznych, budzi do dziś wiele kontrowersji w środowisku psychoanalitycznym. Istnieje pogląd, że „jednostkowe jest jednak czymś zupełnie innym, niż zbiorowe”, a głoszący je analitycy postulują wstrzemięźliwość w używaniu narzędzi, którymi dysponuje psychoanaliza, do badania zjawisk innych, niż wewnątrzpsychiczne. Wydaje się, że poglądowi temu przeczy lektura dzieł … Czytaj dalej „Polityka Superego”
W eseju O psychoanalizie i przestrzeni publikowanym wcześniej na tych łamach pisałem o specyficznie ludzkim doświadczaniu przestrzeni, w którym nie jest ona czymś, jakąś rzeczą dającą się spostrzec i opisać, lecz raczej relacją wytwarzaną między rzeczami lub między rozumem a okalającym go światem […] w doznaniach, przeżyciach, nastrojach, działaniach. Jej źródłem jest doświadczenie życia, dzięki … Czytaj dalej „Nieciągłość przestrzeni: miejsca”
Rano w sobotę dostaję wiadomość od pacjenta – pana D: „Aneta dziś nad ranem zginęła w wypadku”. Musiałem usiąść, łzy napłynęły mi do oczu. Wstrząśnięty odpisuję: „proszę zadzwonić, jeżeli chce pan porozmawiać”. Pan D dzwoni. Opowiada zanosząc się płaczem: Aneta (dziewczyna pana D) przechodziła normalnie po pasach. Nie wiem, czy źle oceniła odległość, czy nie … Czytaj dalej „Wiemy tak niewiele. Lęk przed losem – lęk zapomniany w psychoanalizie?”
Próby określenia związku pomiędzy psychoanalizą i uniwersytetem towarzyszyły psychoanalizie niemal od początku. Freud wiele razy wypowiadał się na ten temat. Twierdził, że psychoanaliza jest ważna nie tylko jako metoda kliniczna, ale przede wszystkim jako nauka podstawowa, która przezwycięża konwencjonalny podział nauk na przyrodnicze i humanistyczne, i w ten sposób umożliwia nowe spojrzenie na kondycję człowieka. … Czytaj dalej „Psychoanaliza i Uniwersytet”
Pracę psychoterapety rozpocząłem 25 lat temu w ośrodku, gdzie na pierwszym spotkaniu konsultacyjnym pacjent spotykał się z konsultującym i słyszał słowa: „Z czym się Pani/Pan do nas zgłasza?” Tu następował monolog pacjenta. Monolog ten był rejestrowany i traktowany pieczołowicie niczym wartościowy spadek po zmarłym wyciągany z zawiniątka. W ośrodku tym panował swoisty szacunek dla pierwszych … Czytaj dalej „Bion, Columbo i Sherlock Holmes”
Zakończyły się właśnie urodziny Wilfreda Ruprechta Biona organizowane przez Ośrodek Myśli Psychoanlitycznej i Polskie Towarzystwo Psychoanalityczne. Przez dwa dni dyskutowaliśmy o wkładzie Biona do teorii i praktyki psychoanalitycznej, o podstawowych pojęciach jego koncepcji, o relacjach jego myśli z innymi teoretykami psychoananlizy, a wreszcie o tym, co Bion ma do zaoferowania filozofii. Poniżej zapraszamy do komentowania … Czytaj dalej „U-Rodziny Biona”
Wilfred Bion, o którym będę tutaj mówił przede wszystkim, definiował cele interpretacji analitycznej w następujący sposób: „Celem jest przedstawienie pacjenta najważniejszej osobie, z którą będzie miał do czynienia, a mianowicie jemu samemu. Brzmi to prosto, ale tak naprawdę jest niezwykle trudne.” (Bion, 1987/2013) Przyjmuję te słowa za pierwsze motto niniejszego tekstu, drugie motto zapożyczając od … Czytaj dalej „Co to jest “reverie”?”
Gombrowicz i psychoanaliza – trudno o parę bardziej oczywistą, a przy tym ciągle zaskakująco słabo rozpoznaną. „Analogia do freudyzmu nasuwa się sama przez się” – pisał w swojej fenomenalnej recenzji z Ferdydurke Bruno Schulz[1]. Rozpoznanie to bez kłopotu można by chyba rozciągnąć na całe pisanie Gombrowicza. Oczywiście przy zastrzeżeniu, że „freudyzm”, o jakim tu mowa, … Czytaj dalej „Sienkiewicz Gombrowicza, albo Freud drugiej kategorii”
Zacznę od cytatu z brytyjskiego psychoanalityka, Jonathana Leara, który w swym artykule Love as a drive [Miłość jako popęd] pisze: Freud pokazuje nam, że jeśli mamy pomóc naszym pacjentom, by się ze swej strony zaangażowali w działanie terapeutyczne, musimy sami chcieć poddać pewnej terapii nasz sposób pojmowania. Nie wystarczy, że rozumiemy własne nieświadome życzenia i … Czytaj dalej „Od popędu do prawdziwego self: teoria seksualności z perspektywy tradycji niezależnej”
Metafora archeologiczna w dziełach Zygmunta Freuda wydaje się jedną z wiodących. Natrafiamy na nią już w opisie przypadku Elisabeth von R. ze Studiów nad histerią, gdzie Freud porównuje metodę analizy histerii do „techniki odkopywania z gruzów miasta”, która polegać ma na tym, by „warstwa za warstwą odkrywać patogenny materiał psychiczny”[1]. Kilka lat później, w roku … Czytaj dalej „Nieustające wakacje z duchami: kilka uwag na temat metafory archeologicznej u Freuda”
Patrząc w ekran komputera widziałam twarz pacjentki wpatrującą się w coś z intensywnością, jakiej u niej nigdy wcześniej nie widziałam. Wzrok skierowała lekko w bok, nie uciekając jednak oczami, skupiona na jednym punkcie. Czułam, że jest ze mną, a jednocześnie gdzie indziej. Sesja toczyła się dalej, pacjentka, z charakterystycznym dla niej zablokowaniem, cedziła słowa, … Czytaj dalej „W gabinecie luster”
Kiedy mówimy, że coś jest jasne jak słońce albo kogoś traktujemy jak powietrze, odwołujemy się do przekonania, że pewne zjawiska czy obiekty są oczywiste, niezmienne, niepodlegające dyskusji. Podobnie jak sama przestrzeń, jej istnienie i forma. Dopiero gdy – czasem jak grom z jasnego nieba – dociera do nas, że klimat się zmienia, a powietrze może … Czytaj dalej „O psychoanalizie i przestrzeni”
Przełomowe znaczenie Objaśniania marzeń sennych wiąże się przede wszystkim z kwestią lokalizacji podmiotu. Sam Freud nie twierdził, iż odkrył pojęcie nieświadomości; za swoją zasługę uważał natomiast stworzenie naukowych podstaw metody jej badania. Ale teoria, którą sformułował, dokonała fundamentalnego przewrotu w myśleniu człowieka: pokazała, że iluzją jest przekonanie, jakoby podmiot był tożsamy ze świadomym umysłem. Od … Czytaj dalej „Marzenia senne i celebracja nieświadomości”
W jednym z rozdziałów książki The Body and The City Steve Pile, może najciekawszy myśliciel zajmujący się zależnościami pomiędzy podmiotem a przestrzenią, przywołuje fragment eseju Aldousa Huxleya Niebo i piekło: Jak ziemia przed stu laty, nasz umysł wciąż posiada swoje najbardziej mroczne Afryki, nieoznaczone na mapach Bornea czy dorzecza Amazonki. W stosunku do fauny tych … Czytaj dalej „Czym są psychotopografie literackie? Uwagi wstępne”
Ewa Kobylińska-Dehe: Zanim zaczęłyśmy nagrywać tę rozmowę, zastanawiałyśmy się, jaka ma być jej forma. Zamiast klasycznego układu „pytanie – odpowiedź” zaproponowałam dwugłos: słuchamy się wzajemnie, dopytujemy i obie odpowiadamy. Rozmawiają dwie kobiety, z dwóch pokoleń i z dwóch różnych krajów. Mówimy o psychoanalizie, o tym jak się w niej znalazłyśmy, jak ją przeżywamy, widzimy, … Czytaj dalej „Uwikłanie i paradoksy. Fragment książki “Jak Feniks z popiołów?””
Od razu należy powiedzieć: perwersja jest częścią ludzkiego doświadczenia. Nie chodzi nawet o zmienność tego, co w społeczeństwie uważa się za normatywne, a co za dewiacyjne – sto lat temu za chore uważano zachowania i tożsamości, którym dziś nie odmawia się równoprawności1. Chodzi przede wszystkim o to, by uznać, że raz po raz odnajdujemy w … Czytaj dalej „Perwersja i normalność, wiedza i seksualność”
Czy pamiętacie Państwo magiczną tabliczkę? Tę nazywaną niekiedy znikopisem, zabawkę wielkości kartki papieru, na której piszemy przy pomocy sztyftu i ścieramy zapis jednym ruchem ręki? Zygmunt Freud mógł ją kupić w 1924 roku w wiedeńskim sklepie papierniczym. Wunderblock składa się z kilku warstw: przeźroczystego celuloidu, kartki pergaminu i tabliczki wosku. Pisząc, wywieramy nacisk na celuloid, … Czytaj dalej „Wunderblock i zabawa w chowanego”
Za jedno z podstawowych kryteriów odróżniających mocno wewnętrznie zróżnicowany nurt post-freudowski we współczesnej psychoanalizie od jej innych wersji – jungowskiej, frommowskiej, adlerowskiej itd. – traktuje się zachowanie w takiej czy innej postaci ważności hipotezy kompleksu Edypa. Kluczowa rola tej hipotezy w teorii Freuda polega na tym, że wyznacza ona podstawową, ugruntowaną w nieświadomym, strukturę tożsamości … Czytaj dalej „Kompleks Edypa, mit, literatura”
Psychoanalizie, a ściślej Freudowi, zawdzięczamy odkrycie, że tego, co psychiczne, nie sposób zredukować do świadomości. Nie można więc do tego, co świadome, sprowadzić naszych reakcji na panującą obecnie pandemię i na jej konsekwencje – zarówno te opisane, jak i te niemożliwe do opisania. André Green trafnie podkreślał, że oryginalność teorii psychoanalitycznej ufundowana jest na łączeniu … Czytaj dalej „Myślenie psychoanalityczne w czasach pandemii”
Julia Jastrzębska: W Nauce Freuda w epoce Sein und Zeit pisałeś: „… do wydobycia całego bogactwa i oryginalności psychoanalitycznego myślenia niezbędne jest oparcie się na ważnych osiągnięciach dwudziestowiecznej myśli filozoficznej.” I dalej „[Psychoanaliza] może stać się inspirująca dla filozofów, jest bowiem próbą przywrócenia jedności myślenia”. Chciałabym dziś z tobą porozmawiać właśnie o relacji między filozofią … Czytaj dalej „Jeśli jest komu słuchać – wywiad z Andrzejem Lederem, rozmawia Julia Jastrzębska”
Zakończyła się właśnie międzynarodowa konferencja Psychoanaliza w Polsce – tylko historia czy wyzwanie?, organizowana przez Ośrodek Myśli Psychoanalitycznej. Przez trzy dni dyskutowaliśmy o relacjach między psychoanalizą a ideą uniwersytetu, o napięciach między psychoanalizą a neuronauką, o wnioskach, jakie płyną z historii psychoanalizy, o obecności nauki Freuda w Polsce okresu modernistycznego i międzywojennego, o jej związkach … Czytaj dalej „Psychoanaliza w Polsce: Dyskusja po konferencji”
